ผ้าไทยและชุดไทยพระราชนิยม

Jun 4, 2018ชุดไทย

เรียบเรียงโดย สายสวรรค์ ขยันยิ่ง
ผู้หญิงไทยเราที่เกิดมาในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร พระมหากษัตริย์รัชกาลที่ 9 แห่งบรมราชจักรีวงศ์ และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ในรัชกาลที่ 9 นับว่าโชคดีเหลือเกินที่เราได้อยู่ในยุคทองแห่งศิลปวัฒนธรรมไทยทุกแขนง ที่ทั้งสองพระองค์ทรงอุปถัมภ์ค้ำชูบรรดาศิลปินน้อยใหญ่ ทั้งศิลปินสายราชสำนักและศิลปินท้องถิ่นพื้นบ้านของไทยให้มีขวัญและกำลังใจในการสืบสานมรดกภูมิปัญญาของบรรพบุรุษมิให้สูญหาย

 

 

โดยเฉพาะเรื่องผ้าไหม ผ้าฝ้าย ผ้าพื้นเมืองในท้องถิ่นต่างๆ และผ้าชนเผ่าอันงดงามเป็นเอกลักษณ์ ที่สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ในรัชกาลที่ 9 ทรงส่งเสริมด้วยการก่อตั้งเป็นมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ เพื่อส่งเสริมการผลิต รับซื้อมาออกแบบ แปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆ เพื่อจัดจำหน่ายสร้างรายได้ให้แก่บรรดาสตรีผู้เป็นสมาชิก โดยในยุคเริ่มต้น พระองค์ได้เสด็จพระราชดำเนินไปทรงรับซื้อ พระราชทานคำแนะนำแก่สตรีผู้ทอผ้าให้พัฒนารูปแบบและสีสันให้งดงามเป็นที่ต้องการของตลาดมากยิ่งขึ้น ทรงวางรากฐานงานผ้าศิลปาชีพจนเป็นที่ยอมรับอย่างกว้างขวาง

ส่วนการส่งเสริมให้สตรีไทยสวมใส่ผ้าไทย ก็เป็นประจักษ์กันดีว่า พระองค์ทรงเป็นต้นแบบในการทรงฉลองพระองค์ด้วยผ้าไหม ผ้าฝ้ายทอมือ และผ้าชาวไทยภูเขาเผ่าต่างๆ ที่ออกแบบตัดเย็บอย่างสวยงาม อีกทั้งยังทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้ดีไซน์เนอร์ชาวฝรั่งเศส ปิแอร์ บัลแมง ออกแบบตัดเย็บฉลองพระองค์ถวาย เมื่อครั้งโดยเสด็จพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ไปทรงเยือนสหรัฐอเมริกาและอีกหลายประเทศในทวีปยุโรป เมื่อปี พ.ศ.2503 ด้วยพระราชประสงค์ให้ดีไซน์เนอร์ระดับโลกได้สัมผัสกับผ้าไหมและผ้าไทยแบบต่างๆ เพื่อออกแบบตัดเย็บเป็นแบบมาตรฐานสากล นับเป็นการส่งเสริมให้ผ้าไทยเป็นที่รู้จักของชาวโลกเป็นอย่างดี และเป็นแรงบันดาลใจสำหรับวงการแฟชั่นไทย และสตรีไทยในเวลาต่อมา

นอกจากฉลองพระองค์แบบสากลที่ทรงใช้ในการเสด็จพระราชดำเนินทวีปยุโรปในครั้งนั้นแล้ว ยังพระราชทานกำเนิดต้นแบบการแต่งกายชุดไทยสำหรับใช้สวมใส่ออกงานที่มีลักษณะแตกต่างกัน เป็นที่รู้จักกันภายหลังว่า “ชุดไทยพระราชนิยม” ด้วย โดยได้ทรงศึกษาค้นคว้า ปรากฏในพระราชนิพนธ์​เรื่อง “ความทรงจำในการตามเสด็จต่างประเทศทางราชการ” ความตอนหนึ่งว่า

“…สำหรับเครื่องแต่งกายชุดไทยซึ่งข้าพเจ้าได้กะไว้ว่าจะใช้เป็นแบบฉบับในการตามเสด็จในครั้งนั้น ข้าพเจ้าได้ขอให้หม่อมหลวงมณีรัตน์ บุนนาค ไปพบกับอาจารย์ผู้ใหญ่ที่มีความรู้ทางประวัติศาสตร์ไทย ให้ช่วยกันค้นคว้าเรื่องเครื่องแต่งกายแบบไทยสมัยต่างๆมาดูกัน แล้วให้อุไร ลืออำรุง ช่างตัดเสื้อที่ตัดให้ข้าพเจ้ามานานปี ช่วยเลือกแบบต่างๆที่ได้มาครั้งนั้นมาประสมประเสกันจนเกิดมีแบบเสื้อชุดไทยขึ้นหลายชุด แต่ละชุดเหมาะแก่โอกาสและสถานที่ โดยเฉพาะผ้าซิ่นและเสื้อแขนกระบอกทำด้วยผ้าไหมของเราเอง เป็นที่นิยมชมชอบของชาวต่างประเทศ เพราะเป็นแบบที่เรียบๆไม่ล้าสมัยง่ายๆ…” สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ในรัชกาลที่ 9

พระราชนิพนธ์เรื่อง "ความทรงจำในการตามเสด็จต่างประเทศทางราชการ"

อนุรักษ์และสืบสาน

ชุดไทยพระราชนิยมจึงถือกำเนิดขึ้นมานับตั้งแต่ครั้งนั้น โดยในเบื้องต้นมี 5 ชุด คือ ชุดไทยเรือนต้น ชุดไทยจิตรลดา ชุดไทยอมรินทร์ ชุดไทยบรมพิมาน ชุดไทยจักรี และ ชุดไทยดุสิต ชุดไทยพระราชนิยมจึงถือกำเนิดขึ้นมานับตั้งแต่ครั้งนั้น โดยในเบื้องต้นมี 5 ชุด คือ ชุดไทยเรือนต้น ชุดไทยจิตรลดา ชุดไทยอมรินทร์ ชุดไทยบรมพิมาน ชุดไทยจักรี และ ชุดไทยดุสิต ต่อมาได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯสร้างสรรค์ขึ้นอีก 3 แบบ ได้แก่ ชุดไทยดุสิต ชุดไทยจักรพรรดิ และ ชุดไทยศิวาลัย ซึ่งแต่ละแบบจะมีลักษณะการตัดเย็บเฉพาะตัวและมีข้อกำหนดในการเลือกใช้ในโอกาสที่แตกต่างกัน

ก่อนหน้านี้เราอาจเห็นสตรีผู้มีบรรดาศักดิ์ หรือข้าราชการผู้มีตำแหน่งเฝ้าฯ สวมใส่ชุดไทยพระราชนิยมเวลาไปร่วมงานพระราชพิธีหรือพิธีสำคัญต่างๆ เท่านั้น ต่อมาก็เห็นบรรดาเจ้าสาวสวมใส่ชุดไทยแบบต่างๆ ในวันเข้าพิธีมงคลสมรสกันอย่างสวยสง่างาม  แต่พอถึงวันนี้ ดิฉันคิดว่าถึงเวลาแล้วที่ผู้หญิงไทยจะสวมใส่ชุดไทยกันไปร่วมงานพิธีสำคัญต่างๆกันอย่างภูมิใจ และเปิดกว้างขึ้นกว่าเดิม แต่ต้องคำนึงถึงกาลเทศะ ในการแต่งกายชุดไทยในรูปแบบนั้นอย่างถูกต้อง ใส่เครื่องประดับมากน้อยตามระดับของงาน ไม่ใช่ประโคมลงไปจนเกินงาม และที่สำคัญคือกิริยามารยาทเมื่อสวมใส่ชุดไทยแล้วก็พึงระมัดระวังให้สุภาพเรียบร้อยสมกับที่เรากำลังนำเสนออัตลักษณ์ความเป็นสตรีไทยผ่านเครื่องแต่งกายของเราในเวลานั้น

“สายสวรรค์…ภูษาอาภรณ์สยาม” ได้สรรหาผ้าไหมแท้ๆจากแหล่งต่างๆ มาตัดเย็บเป็นชุดไทยพระราชนิยมในแบบที่นิยมใช้กัน และสามารถนำไปสวมใส่ได้หลายโอกาส เช่น ชุดไทยจิตรลดา ชุดไทยเรือนต้น ชุดไทยบรมพิมาน และชุดไทยศิวาลัย มาเป็นตัวอย่างบางส่วนในเบื้องต้น และจะทยอยตัดเย็บมานำเสนออย่างต่อเนื่องสำหรับสาวๆผู้ชื่นชอบและอยากสวมใส่เพื่อร่วมกันอนุรักษ์ชุดไทยที่ตัดเย็บจากผ้าไหมแท้ที่สวยงาม มรดกภูมิปัญญาของคนไทยค่ะ